%0 Journal Article %T بررسی پایداری عملکرد لاین‌های زمستانه کلزا در اقلیم سرد ایران با استفاده از مدل AMMI %J پژوهش‌های تولید گیاهی %I دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان %Z 2322-2050 %A علیزاده, بهرام %A پاسبان اسلام, بهمن %A رضایی زاد, عباس %A یزدان دوست همدانی, محمد %A مصطفوی راد, معرفت %D 2020 %\ 11/21/2020 %V 27 %N 3 %P 85-96 %! بررسی پایداری عملکرد لاین‌های زمستانه کلزا در اقلیم سرد ایران با استفاده از مدل AMMI %K اثر متقابل ژنوتیپ×محیط %K سازگاری %K امی %K بای‌پلات %R 10.22069/jopp.2020.16557.2509 %X سابقه و هدف: کلزا یکی از مهم‌ترین منابع دانه‌های روغنی است که روغن استحصال شده از آن برای مصارف انسانی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. روغن آن به دلیل داشتن ترکیب مناسب اسیدهای چرب غیراشباع و درصد کم اسیدهای چرب اشباع همانند روغن زیتون، جزو باکیفیت‌ترین روغن‌های خوراکی است. در اکثر برنامه‌های اصلاحی بخصوص در مقایسه لاین‌ها در محیط‌های مختلف، به علت وجود اثر متقابل ژنوتیپ×محیط تظاهر رقم‌ها در محیط‌های مختلف، متفاوت است. ازاین‌رو به‌منظور گزینش و سنجش میزان سازگاری، ثبات و پایداری عملکرد ژنوتیپ‌ها، ارزیابی آنان در شرایط مختلف محیطی در سال‌های مختلف اجتناب-ناپذیر است. اصلاح برای افزایش عملکرد در واحد سطح با تولید ارقامی که قادرند از شرایط محیطی به نحو مناسبی استفاده نمایند، در ارتباط است و بنابراین لازم است که سازگاری ارقام مختلف به محیط‌های هدف موردبررسی و ارزیابی قرار گیرد.مواد و روش‌ها: در این آزمایش 20 لاین زمستانه کلزا به همراه دو لاین امیدبخش و سه رقم اکاپی، احمدی و مودنا به‌منظور بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد در شرایط محیطی سرد و معتدل سرد کشور در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج، همدان، کرمانشاه، تبریز و اراک طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 کشت و مورد مقایسه قرار گرفتند. به‌منظور بررسی اثرات ضرب‌پذیر (اثر متقابل ژنوتیپ×محیط) و تجزیه واکنش لاین‌های موردمطالعه روش AMMI به کار گرفته شد. یافته‌ها: پس از آزمون یکنواختی واریانس خطاها، تجزیه واریانس مرکب انجام شد. اثرات ساده مکان، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×مکان و ژنوتیپ×سال×مکان معنی‌دار بودند. تجزیه اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب‌پذیر (AMMI) نشان داد که بخش محیطی اثر متقابل ژنوتیپ×محیط بیش‌ترین تأثیر را در عملکرد دانه لاین‌های مورد آزمایش دارد. بر اساس نتایج این تجزیه چهار مؤلفه اصلی اول معنی‌دار بودند و هرکدام به ترتیب 8/26%، 23/21%، 58/13% و 99/10% از مجموع مربعات اثر متقابل را به خود اختصاص دادند. لاین‌‌های HW112 و L120 بعد از لاین SW101 ، ASV پایینی را نشان دادند اما لاین L120 با داشتن میانگین عملکرد پایین‌تر از میانگین کل به‌عنوان لاین‌‌های پایدار با عملکرد بالا شناخته شدند.نتیجه‌گیری: ارزیابی پایداری با استفاده از آماره ارزش پایداری (ASV) نشان داد که لاین SW101 دارای بیش‌ترین پایداری است. این لاین با داشتن کم‌ترین میزان ASV و عملکردی بالاتر از میانگین کل به‌عنوان ژنوتیپ با پایداری عمومی خوب موردتوجه قرار گرفت و درنهایت این ژنوتیپ به دلیل داشتن کمترین میزان اثر متقابل و میانگین عملکردی بالاتر از میانگین متوسط به‌عنوان ژنوتیپ با پایداری عمومی خوب معرفی گردید. %U https://jopp.gau.ac.ir/article_5247_cfec7831fe95e46229a6e7c5fa5d7b82.pdf