تاثیر کاربرد زئولیت بر عملکرد کمی و کیفی سویا در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد

2 عضو هیات علمی گروه علوم خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

سابقه و هدف : سویا (Glycine max L.) مهم‌ترین گیاه روغنی است که بیشترین سطح زیر کشت را در جهان دارد. تنش خشکی هر ساله خسارت­های هنگفتی به محصولات کشاورزی در جهان بخصوص ایران با اقلیمی خشک و نیمه خشک وارد می­نماید. بنابراین کاربرد موادی مانند زئولیت در خاک می­تواند اثر سوء تنش رطوبتی را کاهش دهد اما میزان تأثیر زئولیت بر افزایش ظرفیت ذخیره­ای آب در خاک متفاوت می­باشد و به عوامل متعددی از قبیل شرایط فیزیکی خاک (مانند بافت و تخلخل) و میزان، اندازه و نوع زئولیت مصرفی بستگی دارد. در نتیجه این پژوهش با هدف تعیین میزان تاثیر کاربرد زئولیت در شرایط تنش رطوبتی و عدم تنش رطوبتی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا در دو خاک با بافت متفاوت انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تاثیر مصرف زئولیت بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا تحت شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی در دو نوع خاک با بافت متفاوت، آزمایشی به صورت اسپلیت، اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار در 48 گلدان در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. در این آزمایش سطوح مختلف آبیاری در دو سطح (آبیاری بر اساس تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده و آبیاری بر اساس تخلیه 50 درصد آب قابل استفاده) به عنوان فاکتور اصلی و فاکتورهای فرعی شامل نوع بافت خاک (لوم شنی و رس سیلتی) و مقادیر زئولیت در سه سطح (0، 4 و 8 گرم در کیلوگرم خاک) در نظر گرفته شد. در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، گیاه برداشت شد و عملکرد و اجزای عملکرد سویا اندازه­گیری شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که تنش رطوبتی سبب کاهش تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه و عملکرد دانه شد اما درصد پروتئین دانه را افزایش داد. کاربرد زئولیت در خاک سبب افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه و عملکرد دانه گردید ولی بر درصد روغن دانه اثری نداشت. با توجه به اثرات متقابل تیمار­های اعمال شده، اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و نوع بافت خاک نشان داد که اثرات نامطلوب اعمال تنش رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا در خاک با بافت لوم شنی بیشتر از خاک با بافت رس سیلتی بود. همچنین اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و کاربرد مقادیر مختلف زئولیت بر عملکرد دانه نشان داد که کاربرد 8 گرم زئولیت نسبت به عدم مصرف آن در شرایط آبیاری بر اساس تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده سبب 6 درصد افزایش و در شرایط آبیاری بر اساس تخلیه 50 درصد آب قابل استفاده، عملکرد دانه را 13 درصد افزایش داد.
نتیجه گیری: کاربرد زئولیت در سطوح مختلف رطوبتی سبب افزایش معنی­داری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه سویا شد. مصرف 8 گرم زئولیت در یک کیلوگرم خاک علاوه بر تولید عملکرد بالاتر می­تواند در خاک­هایی با بافت سبک سبب حفظ و نگهداری رطوبت خاک شود و از کاهش عملکرد جلوگیری نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Zeolite application on the yield and quality of soybean under water and non-water stress

نویسندگان [English]

  • M. Agooshi 1
  • M. Ghajar Sepanlou 2
  • M.A. Bahmanyar 2
1
2
چکیده [English]

Background and objectives: Soybean (Glycine max L.) is the most important oil crop having the largest area under cultivation in the world. Every year, water stress causes great damages on crops in the world, particularly in Iran with arid and semi-arid climate so application of materials such as Zeolite in soil can reduce the adverse effects of water stress. However, the effect of Zeolite in increasing soil water storage capacity is different and it depends on several factors such as soil physical properties (for examples: texture and porosity) and amount, size and type of applied Zeolite. This research was conducted to investigate the effect of Zeolite on soybean quantitative and qualitative yield under conditions of water stress and non-water stress in two types of soil with different textures.
 Materials and methods: In order to investigate the effect of Zeolite on soybean quantitative and qualitative yield under water stress and non-water stress conditions in two types of soil with different textures, an experiment was conducted as split, split plot arrangements based on randomized complete block design with four replications and 12 treatments in 48 plots at the green house of Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University. The main factor was different levels of irrigation (irrigation based on discharge of 25 percent of available water and irrigation based on discharge of 50 percent of available water) and sub factors included soil texture (silty clay and sandy loam) and levels of Zeolite application (0, 4, 8 gram per kilogram soil). At physiological maturity stage, crop was harvested and soybean yield and yield component were measured.
 Results: The result showed that water stress caused a decrease in the number of pods, seeds, 1000 seed weight, oil percentage and seed yield, but protein percentage increased. The application of Zeolite in soil caused an increase in the number of pod, number of seed, 1000 seed weight, protein percentage and seed yield but oil percentage was not affected by Zeolite application. Interaction between different levels of irrigation and soil texture showed that interaction between two factors had influenced and also showed that undesirable effects of water stress on yield and component yield in sandy soil was more than those in silty clay soil. Interaction between different levels of irrigation and application of Zeolite showed that with increasing 8 gram per kilogram soil in normal irrigation condition, the amount of seed yield increased about 6 percent and with increasing 8 gram per kilogram soil in water deficit condition, the amount of seed yield increased about 13 percent.
 Conclusion: Application of Zeolite in different levels of moisture caused a significant increase in seed yield and component yield of soybean. Using 8 grams of zeolite in one kilogram of soil, in addition to higher performance of production, in soils with light texture, can maintain soil moisture and prevent yield losses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soybean
  • Water stress
  • Yield
  • Zeolite