اثر فاصله ردیف و تراکم بر رطوبت خاک، تولید ماده خشک، عملکرد و کارایی مصرف آب در گندم در شرایط دیم

نوع مقاله : پژوهشی

چکیده

این آزمایش با هدف بررسی تأثیر فاصله ردیف و تراکم بوته بر تغییرات رطوبت خاک، عملکرد گندم و کارایی مصرف آب در شرایط کشت دیم با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در منطقه انبار الوم در سال 88-1387 انجام شد. تیمارهای استفاده شده شامل 4 تراکم بوته (125، 250، 375 و 500 بوته در مترمربع) و دو فاصله ردیف کشت (5/12 و 25 سانتی‏متر) بودند. نتایج نشان داد که مقدار رطوبت خاک در فاصله ردیف‎های 25 سانتی‎متر در مرحله خروج برگ برچم (61/19 درصد) بیش از فاصله ردیف‎های 5/12 سانتی‎متر (82/17 درصد) بود. همچنین مقدار رطوبت خاک در اواسط مرحله ساقه رفتن در تراکم‎های 250، 375 و 500 بوته در مترمربع (به‎ترتیب 82/26، 66/25 و 11/25 درصد) بیش از تراکم 125 بوته در مترمربع (32/23 درصد) بود. فاصله‎ی ردیف‎های 25 سانتی‎متر و افزایش تراکم از 125 تا 375 بوته در مترمربع، سبب افزایش عملکرد دانه (حدود 5/9 و 46 درصد)، تولید ماده خشک (5/6 و 50 درصد)، کارایی مصرف آب در تولید دانه (7/0 و 7/3 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) و کارایی مصرف آب در تولید ماده خشک (2 و 5/17 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) در واحد سطح ‎گردید. در مجموع، کشت گندم در این شرایط (کشت دیم، خاک شور و بارندگی حدود 250 میلی‏متر در طول فصل رشد) با فاصله ردیف‎های 25 سانتی‎متر با ایجاد فشردگی بیش‌تر از طریق تراکم بوته‎ها روی ردیف و ارتفاع بیش‌تر آن‏ها نسبت به فاصله ردیف‎های 5/12 سانتی‎متر و افزایش تراکم‎ تا 375 بوته در مترمربع با فراهم نمودن پوشش کامل‏تر سطح خاک نسبت به تراکم 125 بوته در مترمربع در مراحل بعد از ساقه رفتن تا قبل از گلدهی، می‎توانند با کاهش نفوذ تشعشع خورشید بر سطح خاک، مقدار تبخیر را کاهش و ذخیره رطوبت در خاک را افزایش دهند. ذخیره بیش‌تر رطوبت در خاک در مراحل حساس قبل از گلدهی، سبب افزایش تولید ماده خشک، عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در تولید دانه و ماده خشک می‎شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of row spacing and plant density on soil moisture, dry matter production, yield and water use efficiency in wheat in rainfed condition

چکیده [English]

This experiment was conducted for estimating the effect of row spacing and plant density on soil moisture change, wheat yield and water use efficiency in rainfed condition, using a three replicated randomized complete block design with factorial arrangement at Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources farm in Anbare-Ololum region in 2008-2009. The treatments that used were four plant density (125, 250, 375 and 500 plants per m-2) and two row spacing (12.5 and 25 cm). Results showed that soil moisture in the flag leaf appearance stage in 25 cm row spacing was more than 12.5 cm row spacing (19.61 vs. 17.82%). Also, Soil moisture content in the middle of stem elongation stage, was 26.82, 25.66 and 25.11% in plant densities of 250, 375 and 500 per square meter, respectively, which all were more than corresponding value for 125 plants per square meter (23.32%). Row spacing of 25 cm and plant density increasing from 125 up to 375 plants per square meter, increased grain yield (9.5 and 46%), dry matter production (6.5 and 50%), water use efficiency in terms of  grain yield (0.07 and 3.7 kg ha-1 mm-1) and dry mater (2 and 17.5 kg ha-1 mm-1). Overall, wheat cultivation in this condition (rainfed cultivation, saline soil and seasonal growth rainfall about 250 mm), with 25 cm row spacing, from Mid-stem elongation stage using more densities via intensifying individuals and more plant height is more advisable than row spacing of 12.5 cm. In addition, the plant density of 375 was better than 125 plants per square meter, which is related to more surface coverage by higher density from stem elongation stage onward to pre-flowering. This can reduce radiation penetration and consequently soil surface evaporation and improve soil water content. More soil moisture storage at critical stages before flowering stage, increases dry matter production, grain yield and grain yield and dry matter production-base water use efficiency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat
  • Row spacing
  • Plant density
  • Water use efficiency