مطالعه‌ی برخی از ارقام و ژنوتیپ‌های بومی و خارجی زیتون از نظر تنوع ریخت‌شناختی، کیفیت روغن و ترکیب اسیدهای چرب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 دانشگاعلوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

4 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

چکیده

ایران به عنوان یکی از چند منشاء زیتون در جهان شناخته می‌شود، بنابراین شناسایی و حفظ ژنوتیپ‌های بومی در مقایسه با ارقام خارجی و سازمان‌دهی این ژنوتیپ‌ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل در گسترش موفق سطح زیر کشت درختان زیتون، شناسایی و انتخاب رقم مناسب برای هر منطقه‌ی جغرافیایی جهت تولید روغن زیتون با کمیت و کیفیت مناسب می-باشد. این مطالعه به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 12 رقم بومی و خارجی زیتون بر اساس صفات ریخت‌شناختی و انتخاب ارقام سازگار با منطقه‌ی گرگان انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید و در آن صفات کمی و کیفی مطابق با روش شورای بین‌المللی روغم زیتون ارزیابی شدند. شاخص بلوغ میوه‌ها طبق روش استاندارد مخصوص زیتون اندازه‌گیری شد. روغن به وسیله‌ی سوکسله استخراج گردید و درصد روغن در ماده‌ی تر و خشک محاسبه شد. برای اندازه گیری کیفیت روغن، روغن به وسیله‌ی سانتریفیوژ استخراج گردید. نتایج نشان داد که تنوع زیادی از نظر صفات ریخت‌شناختی بین ارقام و ژنوتیپ‌های مورد مطالعه وجود دارد. تجزیه‌ی خوشه‌ای می‌تواند به عنوان یک روش قدرتمند جهت غربال و گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها به کار رود. تجزیه‌ی خوشه‌ای بر اساس داده‌های کمی ریخت‌شناختی، ارقام را در سه بخش اصلی گروه‌بندی نمود و هر گروه شامل ژنوتیپ‌های مشابه از نظر ژنتیکی بود که ژنوتیپ‌های سایر گروه‌ها متفاوت بودند. طبق نتایج، همبستگی معنی‌داری بین صفات اندازه‌گیری شده وجود داشت. برای مثال، بین وزن میوه و طول و عرض برگ همبستگی مثبت دیده شد. نتایج نشان داد که ارقام از نظر درصد روغن در ماده‌ی خشک و تر تنوع قابل ملاحظه‌ای داشتند. در مرحله‌ی بعد، کیفیت روغن در چهار رقم زرد، بلیدی، لچینو و آربیکن، که از نظر درصد روغن برتر بودند، بررسی شد. بیش‌ترین میزان کلروفیل و کاروتنوئید در روغن رقم لچینو (به ترتیب 16/1 و 71/0 میلی‌گرم بر کیلوگرم) مشاهده شد. رقم لچینو بیش‌ترین میزان ارزش پراکسید (33/11 میلی‌اکی‌والان اکسیژن در کیلوگرم روغن) و رقم زرد کم‌ترین میزان (80/7 میلی‌اکی‌والان اکسیژن در کیلوگرم روغن) را نشان دادند. بیش‌ترین میزان شاخص اسپکتروفتومتری K232 در رقم آربیکن بود و از نظر شاخص K270 بین ارقام اختلاف معنی‌دار وجود نداشت. همچنین، از نظر میزان اسیدیته آزاد بین نمونه‌های روغن اختلاف معنی‌‌داری مشاهده نشد. بررسی درصد اسیدهای چرب نشان داد که رقم بلیدی بالاترین میزان اولئیک اسید و لینولنیک اسید (به ترتیب 06/78% و 51/0%) را دارا می‌باشد. رقم زرد بیش‌ترین میزان پالمتیک اسید (10/19%) را داشت و ارقام از نظر مقادیر اسید‌های چرب لینولئیک و استئاریک اختلاف معنی‌دار نشان ندادند. با توجه به نتایج، رقم بلیدی از کمیت و کیفیت روغن بهتری نسبت به سه رقم دیگر برخوردار است و برای کشت در این منطقه توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The study of some native and exotic olive cultivars and genotypes in terms of morphological diversity, oil quality and fatty acid composition

نویسندگان [English]

  • Soheil Soltani 1
  • Esmaeil Seifi 2
  • Azim Ghasemnejad 3
  • Hosein fereidooni 4
1
2
3
4
چکیده [English]

Iran is renowned as one of the olive origins in the world; therefore, characterizing and conserving the existing genotypes compared to exotic cultivars and organizing these genotypes are of critical importance. One of the most important factors in successful cultivation of olive trees is the identification and selection of suitable cultivars for each geographic region to produce oil with appropriate quantity and quality. This study was conducted to evaluate the genetic diversity of 12 native and exotic olive cultivars using morphological traits and to select the compatible cultivars for Gorgan region. The study was carried out using a completely randomized design with three replications, in which the quantitative and qualitative morphological characteristics were measured according to the procedure of International Olive Oil Council. The maturity index of fruit was measured according to a standard method suggested for olive. The oil was extracted using soxhlet method and the percentage of oil was recorded in both dry and fresh matters. For quality assessment of the oil, the oil also extracted using centrifugation method. The results suggested that there was a huge diversity among the selected cultivars and genotypes based on morphological characteristics. Cluster analysis could be utilized as a powerful tool to screen and classify the genotypes. The cluster analysis based on the morphological quantitative data, showed that the cultivars were classified in three groups and each group contain the genetically similar genotypes which were different from the genotypes in other groups. There were also several subclusters suggesting considerable diversity within each group. There were some significant correlations among the measured characteristics. For instance there was a positive correlation between the fruit weight and the leaf length and width. The results showed that the cultivars had considerable variation in the oil percent in dry and fresh weight. In the next stage, the oil quality of four selected oil cultivars including Zard, Balady, Leccino and Arbequina were analyzed. The highest amount of chlorophyll (1.16 mg/kg) and carotenoid (0.718 mg/kg) were related to Leccino. The highest amount of peroxide value (11.33 meq o2/kg oil) was also in Leccino, while the lowest one (7.8 meq o2/kg oil) was observed in Zard. The highest amount of spectrophotometric index K232 was in Arbequina and no significant difference was observed among the cultivars in amount of K270. There were not any significant differences among the cultivars in acidity. Analysis of fatty acids indicated that Balady had the highest percent of oleic and linolenic acid (78.06% and 0.513%, respectively). The highest percent of palmitic acid was in Zard (19.1%) and the percent of linoleic and estearic acids were not significantly different. According to the results, Balady cultivar showed higher oil quantity and quality compared to other three cultivars and is suitable for cultivating in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • clusters analysis
  • Cultivar Balady
  • Gas chromatography
  • olive oil
  • physicochemical traits