پهنه‌بندی بوم‌شناختی اراضی کشاورزی شهرستان گرگان جهت کشت آفتابگردان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

به منظور پهنه‌بندی بوم‌شناختی اراضی کشاورزی کنونی شهرستان گرگان جهت کشت آفتابگردان، از سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. بدین منظور ابتدا نیازهای زراعی- بوم‌شناختی آفتابگردان با استفاده از منابع و اسناد علمی تعیین، درجه‌بندی و سپس نقشه‌های موضوعی متغیرهای محیطی مانند دمای متوسط، دمای کمینه، دمای بیشینه، بارش، شیب، جهات شیب، ارتفاع از سطح دریا، ماده آلی، شوری، بافت، pH، میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن و روی تهیه شدند. طبقه‌بندی و رتبه‌بندی هر لایه در 4 طبقه صورت گرفت. از فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای تعیین وزن معیارها از طریق تجزیه و تحلیل پرسش‌نامه‌ها استفاده شد. لایه‌های رقومی عوامل محیطی در محیط GIS پس از اختصاص وزن AHP مختص به هر لایه، روی‌هم‌گذاری و تلفیق شدند. سپس پهنه‌بندی اراضی در چهار طبقه بسیار مستعد، مستعد، نیمه‌مستعد و غیر‌مستعد انجام شد. نتایج نشان داد که به ترتیب 38/71 و 85/13 درصد زمین‌های زراعی شهرستان گرگان جهت تولید آفتابگردان در پهنه‌های بسیار مستعد و مستعد قرار دارند. این پهنه‌ها از بارش کافی (بالاتر از400 میلی متر) و حاصلخیزی بالا برخوردار بودند. همچنین نتایج نشان داد حدود 76/14 درصد از اراضی کنونی کشاورزی شهرستان گرگان جهت کشت آفتابگردان مناسب نمی‌باشد و حداقل از نظر یک منبع بوم‌شناختی دارای محدودیت می‌باشد. این اراضی شامل طبقات نیمه‌مستعد (84/6) و غیر مستعد (92/7)، به قسمت‌های جنوبی شهرستان اختصاص یافت. در این مناطق شیب بالا، شوری و کمبود برخی عناصر غذایی مانند نیتروژن، پتاسیم و کلسیم از عوامل محدود ‌کننده کشت شناخته شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ecological zoning of agricultural lands in Gorgan for sunflower cultivation

چکیده [English]

Geographic information system (GIS) and analytical hierarchy process (AHP) were applied to ecological zoning of current agricultural lands in Gorgan for sunflower cultivation. For this purpose, agro-ecological requirements of sunflower firstly, identified according to scientific resources. Rating and thematic requirement maps were then provided. Studied environmental-components were: average, minimum and maximum temperatures, precipitation, slope percent, elevation, slope aspects and soil characteristics (OM, pH, EC, texture, nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, iron and zinc). Each layer is classified into 4 classes. The analytical hierarchy process (AHP) was used to determine the weight of criteria by using the questionnaires analysis sheet. The digital environmental layers overlaid and integration in GIS media then zoning of lands carried out in 4 classes (high suitable, suitable, less suitable and non-suitable). The results showed that 71.38% and 13.85% of these areas were high suitable and suitable for sunflower cropping, respectively. These zones had enough rainfall (>400 mm) and high fertility. Also, about 14.76% of present agricultural lands of Gorgan were not suitable for this crop and these areas had at least one limitation in ecological resources. The less suitable and non-suitable regions were located in the south of Gorgan township. Moreover, results showed that the limitation factors were including: high slope and EC, deficient of some elements such as N, K and Ca.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoning
  • AHP
  • GIS
  • Gorgan
  • Sunflower