بهینه‌سازی تولید پینه و ریزازدیادی در چهار رقم انگور (Vitis vinifera L.)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ارشد بیوتکنولوژی پیام نور تهران

2 عضو هیت علمی دانشگاه یاسوج

3 هیات علمی

4 هیات علمی دانشگاه پیام نور تهران شرق

چکیده

سابقه و هدف: انگور هم به لحاظ سطح زیر کشت و هم ارزش تغذیه‌ای و اقتصادی از مهمترین محصولات باغی در دنیاست. ایران از نظر تولید انگور در رتبه هفتم دنیا جای دارد. از روش‌های تکثیر و اصلاح انگور استفاده از فن کشت بافت گیاهی است.
مواد و روشها: به‌منظور بهینه‌سازی کشت بافت گیاهی تولید پینه و بازایی از کالوس، این پژوهش در دو آزمایش در دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به اجرا درآمد. در آزمایش اول از دو ریزنمونه‌ی مریستم میانی و برگ رقم‌های عسکری، سیاه، گوی و ریش‌بابا، 5 سطح هورمون بنزیل آمینو پورین (BAP) و 5 سطح هورمون نفتالین استیک اسید (NAA) (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) برای تولید پینه استفاده شد. دو ماه پس از کشت ریزنمونه‌ها و اعمال تیمارها صفاتی از قبیل طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک و درصد رطوبت نسبی پینه اندازه گیری شدند. در آزمایش دوم از پینه‌های حاصل از مریستم میانی در محیط کشت حاوی 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر BAP و 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیترNAA جهت ساقه‌زایی و0، 2/0، 4/0، 6/0 و 8/0 میلی‌گرم در لیتر NAA برای ریشه‌زایی استفاده شد. صفات طول، وزن تر، درصد ساقه زایی و تعداد برگ در مرحله ساقه‌زایی و درصد ریشه-زایی در آزمایش ریشه‌دهی بررسی شدند. هر دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. سپس تجزیه واریانس بر روی مشاهدات انجام شد و میانگین تیمارها با هم مقایسه و بهترین تیمارها معرفی شدند.
یافته‌ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس هر دو آزمایش نشان داد که اثرات اصلی و برهمکنش آنها برای کلیه‌ی ویژگی‌های اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود. به‌طورکلی در آزمایش اول بهترین تیمار هورمونی نسبت به شاهد برای صفات طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک کالوس و درصد رطوبت نسبی، سطح 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP و 2 میلی‌گرم در لیتر NAA و مربوط به رقم ریش‌بابا و ریزنمونه‌ی مریستم میانی بود. نتایج آزمایش دوم نشان داد که میزان 2 میلی‌گرم در لیتر BAP و 2 میلی‌گرم در لیتر NAA ترکیب مناسبی جهت ساقه‌زایی در ارقام عسکری و گوی بود، این تیمار در رقم عسکری و رقم گوی به ترتیب باعث 100 و 67 درصد ساقه‌زایی شد. در حالی که در رقم سیاه سطح 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP و5/0 میلی‌گرم در لیتر NAA با 33 درصد و در رقم ریش‌بابا سطح 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP وNAA با 67 درصد مناسبترین ترکیب بودند. کلیه تیمارها واکنش بسیار مطلوبی نسبت به ریشه‌زایی داشتند به‌گونه‌ای که بین شاهد و سطوح تنظیم‌کننده‌های رشد که جهت ریشه‌زایی استفاده شدند تفاوتی وجود نداشت و صددرصد ریشه‌زایی در تمامی تیمارها حاصل شد.
نتیجه‌گیری: در مجموع با توجه به نتایج این پژوهش تولید پینه و باززایی در هر چهار رقم مورد مطالعه بهینه‌سازیگردید که می‌تواند در تولید و اصلاح انگور مورد استفاده واقع گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Optimization of callus induction and micropropagation of four varieties of grape (Vitis vinifera L.)

چکیده [English]

Background and objectives: Grape has high nutritional value and it is an economically important horticultural plant in the world. Iran has seventh producer grape rank in the world. Today tissue culture is one of technique which can be used in grape propagation and breeding.
Material and Method: In order to optimization of callus induction and micropropagation of grape in vitro condition, this investigation was conducted in two separate experiments. In the first experiment the effects of two explants including middle meristem and leaf segments and two plant regulators inducing Benzyl amino purine (BAP) and Naphthalene acetic acid (NAA) at five levels (0, 0.5, 1, 1.5, 2mg/L) on callus induction of four grape varieties (Askari, Siyah, Gavi, Rish-baba) were investigated. Two months after explants cultured and treatments application, length, height, volume, fresh and dry weight of callus, and their relative humidity were measured. In the second experiment the effect of BAP at two levels (2 and 1.5mg/L) and NAA at four levels (2, 1.5, 1, 0.5) on shooting and rooting percentage of four above mentioned grape varieties were tested. Shooting percentage, leaf number, shoot fresh weight and shoot length in shooting experiment, and rooting percentage in the rooting experiment were recorded. Both experiments were conducted using factorial experiment in a completely randomized design with three replications. Data were subjected to analysis of variance and the best treatments were introduced based on treatment means comparison.
Results: Results of analysis of variances showed that plant growth regulators and their interactions were significant for all measured traits in the both experiments. The best treatment for callus induction and callus characters was 1.5 mg/L BAP and 2 mg/L NAA in middle meristem of Rish-baba cultivar. Results of second experiment showed that 2 mg/L BAP and 2 mg/L NAA were the best plant growth regulator combination for shooting of Askari and Gavi cultivars. This treatment was resulted 100 and 67 shooting percentage in Askari and Gavi cultivars respectively. Whereas combination of 1.5 mg/L BAP and 0.5 mg/L NAA in Siyah cultivar with 33 shooting percentage and combination of 1.5 mg/L BAP and NAA in Rish-baba cultivar with 67 shooting percentage had the best responses for shooting experiment. The all treatments showed very good responses to root generation because there were no significant differences between control and other plant growth regulators for rooting percentage and they produced 100% root tissue organ.
Conclusion: In general, based on this results callus induction and regeneration conditions were optimized for four grape cultivars which can be used in grape production.

کلیدواژه‌ها [English]

  • grape
  • in vitro culture
  • explants
  • callus
  • Micropropagation