اثر محیط کشت، نوع ریز نمونه و بنزیل آدنین بر القای رویان بدنی دوگونه ثعلب ایرانی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی گروه باغبانی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

چکیده

سابقه و هدف: ارکیده‌های خاکروی مناطق معتدله دسته‌ی مهمی از ارکیده‌ها هستند که توانسته‌اند درسال‌های اخیر توجه دنیای باغبانی را به خود جلب کنند. ارکیده خربقی معمولی با نام علمیEpipactis veratrifolia و ارکیده ثعلب سایه پسند با نام علمی Dactylorhizba umbrosa از دسته ارکیده‌های خاکروی معتدله و نیز از جمله ثعلب‌های بومی ایران هستند. متاسفانه تکثیر اندک، قیمت بالا و وجود تقاضای علاقمندان در بازار، سبب جمع آوری آن‌ها از طبیعت شده است. در نتیجه تعداد آن‌ها کاهش یافته و حتی برخی از گونه‌ها در معرض انقراض و نابودی می‌باشند. از سوی دیگر با وجود اینکه پیشرفت‌هایی برای ریزازدیادی و کشت درون شیشه‌ای برخی ارکیده‌ها، نتایج اندکی در مورد ارکیده‌های خاکروی مناطق معتدله بدست آمده است.رویان‌زایی بدنی پتانسیل بالایی برای ریزازدیادی در مقیاس وسیع به ویژه برای گیاهان دارای چرخه تولید مثل خاص(همانند ارکیده‌ها) دارد. هدف این پژوهش بررسی مقدماتی برای انگیزش و جستجوی شرایط بهتر برای القای رویان‌زایی دراین گونه‌های بومی ریزازدیادی و تکثیر انبوه کلون-های آن‌ها در سطح وسیع است.
مواد و روش ها: در این پژوهش غلظت‌های صفر و سه میلی‌گرم در لیتر هورمون بنزیل آدنین در چهار محیط‌ کشت شامل محیط فاست و غلظت‌های یک دوم، یک چهارم و یک هشتم محیط کشت موراشیگ و اسگوک برای القای رویان‌ بدنی مستقیم دو گونه ارکیده بومی ایران مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، چهار ریزنمونه مختلف (برگ، ساقه، طوقه و پروتوکورم) از گونه خربقی معمولی و دو ریز نمونه (برگ و طوقه ) از گونه ثعلب سایه پسند استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که در گونه خربقی معمولی تفاوت معنی‌داری بین محیط‌های کشت وجود نداشت ، اثر متقابل بین ریزنمونه و هورمون بنزیل آدنین در سطح یک درصد معنی دار بود و ریزنمونه پروتوکورم تیمار شده با هورمون بنزیل آدنین با میانگین تولید 13 رویان در محیط کشت یک ‌چهارم موراشیگ و اسگوک، بیشترین نتیجه را به همراه داشت. در گونه ثعلب سایه پسند تفاوت معنی داری بین محیط کشت‌ها وجود داشت و محیط کشت فاست و ریز نمونه طوقه بهترین نتیجه (66/2 رویان در هر ریز نمونه) را به همراه داشتند. همچنین نتایج، تاثیر مثبت سه میلی‌گرم در لیتر هورمون بنزیل آدنین بر رویان‌زایی این گونه را نشان دادند.
نتیجه گیری کلی: تاثیر مثبت سه میلی گرم درلیتر هورمون بنزیل آدنین در هردو گونه مشاهده شد. بنابراین استفاده از آن برای رویان-زایی و آزمایش اثر غلظت‌های مختلف آن بر تعداد رویان توصیه می‌شود. در ارکیده خربقی معمولی محیط‌های کشت از نظر آماری تفاوت معنی‌داری نداشتند. در حالی که در گونه ثعلب سایه پسند محیط کشت فاست با سایر تیمار‌ها تفاوت معنی‌داری نشان داد. ریزنمونه پروتوکورمی در ارکیده خربقی معمولی و ریزنمونه طوقه (پاهنگ ساقه) در ارکیده ثعلب سایه پسند پربازده‌ترین ریزنمونه‌ها شناخته شدند. در هر دو گونه ریزنمونه برگی نتیجه بخش نبود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Effect of medium, explants and BA on somatic embryogenesis induction in tow Iranian native orchids

نویسندگان [English]

  • shirin moradi 1
  • shirin dianati daylami 1
  • Kourosh Vahdati 1
  • Mostafa Arab 2
1 Tehran university
2
چکیده [English]

Background and objectives: Temperate terrestrial orchids are an important group in Orchidaceae family that in recent years they could to attract attention in horticulture world. Epipactis veraterifolia and Dactylorhizba umbrosa are members of Iranian native temperate terrestrial orchids. Unfortunately, the low propagation, high price and high demand in the market interest, is due to collect them from the wild habitat. As a result, their number has decreased and some species are at risk of extinction.Most of temperate terrestrial orchids are endangered species. On the other hand, despite progress for micropropagation and in vitro cultivation of some orchids, there are a few reports in temperate terrestrial orchids. Somatic embryogenesis has high potential for large-scale micropropagation especially for plants with specific reproduction cycle (as orchids). To establish an efficient method, a study was conducted using somatic embryogenesis as a rapid vegetative propagation technique for conservation. The aim of this report was to finding better condition for somatic embryogenesis induction of this native species, for mass propagation in large scale.
Materials and methods: In this study, two levels of BA (0 and 3 mg / l) and four different culture media (1/2 MS , 1/4 MS , 1/8MS , FAST) were investigated for two Iranian native orchids regeneration via direct somatic embryogenesis. Hence, four different explant types of (leaf, stem, crown, protocorms) Epipactis veratrifolia and two explants of (leaf, crown) Dactylorihza umbrosa were used.
Results: Results show that there were no significant differences in somatic embryogenesis of E. veratrifolia among medium treatments, but BA and different explants interaction was significant and protocorm explants by produced 13 embryos in each explant had the highest embryogenesis frequency in 1/4 MS medium contain BA (3 mg / l). There was significant difference among medium treatments in D.umbrosa and FAST medium had the best response. Also crown explants had the highest embryogenesis frequency (2.66 embryos per explants). The results indicated a positive effect of BA (3 mg/l (on the embryogenesis of this species.

Conclusion : The observation showed the positive effect of 3 mg/l BA in both species. Therefore, the usage of BA and study on the effect of different dosage of this hormone were suggested. In Epipactis veratrifolia there was no significant difference between the media, while FAST medium has significant difference with other media in Dactylorihza umbrosa species. Protocorm explants in Epipactis . veratrifolia and crown explants in Dactylorhiza . umbrosa showed the most efficient explants. In both species leaf explants has no response.

کلیدواژه‌ها [English]

  • In vitro culture media
  • Protocorm
  • Epipactis veratrifolia
  • Dactylorihza umbrosa