مطالعه تأثیر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد، کیفیت علوفه و میزان روغن ارقام مختلف گلرنگ در منطقه گنبدکاوس

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زراعت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

2 استاد بخش زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

3 استادیار گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

سابقه و هدف: بخش عمده روغن مصرفی کشور از منابع خارجی تأمین می‌گردد. بنابراین توسعه کشت دانه‌های روغنی اهمیت ویژه‌ای دارد. از بین دانه‌های روغنی سازگار با شرایط کشور، گلرنگ از جایگاه خاصی برخوردار بوده و این گیاه از نظر بوم‌شناختی با بسیاری از اراضی زراعی کشور سازگاری خوبی دارد. تحقیقات نشان داده است که تاریخ و تراکم کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان زراعی تأثیر بسزایی دارد. طی چند سال گذشته و در مناطق مختلف ایران، ارقامی از گلرنگ تفکیک و معرفی شده‌اند که ممکن است واکنش آن‌ها به تاریخ کاشت و تراکم بوته متفاوت باشد. بنابراین این مطالعه به منظور بررسی و تعیین مناسب‌ترین تاریخ کاشت و تراکم بوته ارقام برتر گلرنگ و تأثیر آن‌ها بر عملکرد دانه و علوفه، روغن و اجزای عملکرد در منطقه گنبدکاوس اجرا گردید.
مواد و روش‌ها: این مطالعه، به صورت دو آزمایش جداگانه فاکتوریل (آزمایش اول در تاریخ کاشت 9 آذر و آزمایش دوم در تاریخ کاشت 29 آذر) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبدکاوس در دو سال زراعی 95-1394 و 96-1395 اجرا گردید. در هر آزمایش دو تراکم بوته 20 و 40 بوته در متر مربع (به ترتیب فاصله روی ردیف 10 و 20 سانتی متر) و چهار رقم برتر و جدید گلرنگ به نام‌های گل مهر، صفه، پدیده و گلدشت به صورت فاکتوریل ترکیب شدند. بذور ارقام ذکر شده از مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان تهیه شد. فاصله بین ردیف برای تمام تیمارها ثابت و معادل 25 سانتی متر در نظر گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت تجزیه مرکب و با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین داده‌ها با نرم افزار SPSS و آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار (LSD) انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که تأثیر تاریخ کاشت بر صفات تعداد شاخه جانبی، عملکرد دانه، درصد روغن، خاکستر علوفه و جذب ماده خشک علوفه معنی‌دار شد. تاثیر تراکم نیز بر صفات تعداد شاخه جانبی، وزن صددانه و درصد روغن به صورت معنی‌دار بود. بین ارقام مورد بررسی نیز از نظر تعداد شاخه جانبی و درصد روغن دانه گلرنگ اختلاف معنی‌داری مشاهده شد. مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که بالاترین تعداد شاخه در بوته، عملکرد دانه، خاکستر علوفه و جذب ماده خشک علوفه در تاریخ کاشت اول مشاهده شد و تاخیر در کاشت باعث کاهش معنی‌دار این صفات شد در حالی که درصد روغن دانه گلرنگ افزایش معنی‌داری را نشان داد. افزایش تراکم کاشت باعث کاهش معنی‌دار تعداد شاخه در بوته، وزن صددانه و درصد روغن شد. عملکرد علوفه با عملکرد دانه و پروتئین خام همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت.
نتیجه گیری: از نظر تاریخ‎ کاشت گلرنگ، مشاهده شد که کاشت اول به‎ دلیل شرایط آب و هوایی مناسب و طول دوره رشد بیشتر، نتایج بهتری را در صفات تعداد شاخه جانبی، تعداد غوزه در بوته و عملکرد دانه، درصد روغن، خاکستر علوفه و جذب ماده خشک نسبت به تاریخ کاشت دیرتر داشت. با افزایش تراکم بوته، تعداد شاخه در بوته، وزن صد دانه و درصد روغن به میزان قابل توجهی کاهش یافت، بنابراین با توجه به اهمیت محتوای روغن، 20 بوته در متر مربع پیشنهاد می‌شود. بر اساس نتایج این آزمایش، در تاریخ کاشت زودتر، می‎توان از رقم صفه استفاده نمود اما با تأخیر در کاشت بین ارقام تفاوت معنی‌داری از لحاظ عملکرد دانه وجود نداشت. بنابراین می‌توان چهار رقم گل مهر، صفه، پدیده و گلدشت را در شرایط کشت تأخیری مورد کشت قرار داد و توصیه می‌شود با در نظر گرفتن هدف از کاشت گلرنگ (علوفه، روغن یا تکثیر بذر)، رقم موردنظر انتخاب گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study on the effect of planting date and plant density on grain yield, yield components, forage quality, oil amount of different safflower cultivars in the Gonbad-e Kavus region

نویسندگان [English]

  • Omid Abarvazn 1
  • Mohammadraza Dadashi 1
  • Abolfazl Faraji 2
  • Asieh Siahmarguee 3
1 Dept. of Agronomy, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran
2 2Professor, Agronomy and Horticulture Department, Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gorgan, Iran
3 Assistant Prof., Dept. of Agronomy, Faculty of Crop Protection, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
چکیده [English]

Background and objectives: The majority of the country's oil consumption comes from foreign sources. Therefore, the development of oilseed crops is critical. Safflower has a special status among oilseed grains adapted to the country's conditions, and it is ecologically compatible with many agricultural lands in the country. Research has shown that planting date and plant density significantly affect the yield and yield components of crops. Over the past few years and in different Iran regions, several cultivars have been isolated from safflower, which may vary in response to planting date and plant density. Therefore, this study was conducted to study and determine the most suitable planting date and plant density for the advanced safflower cultivars and their effect on grain yield, forage, oil, and yield components in the Gonbad-e Kavus area.
Materials and methods: This study was conducted with two separate factorial experiments (the first experiment on 30th of November and the second on 20th of December) in a randomized complete block design with four replications at the Agricultural and Natural Resources Research Station of Gonbad-e-Kavus in two seasons of 2013-14 and 2014-15. In each experiment, two sowing densities of 20 and 40 plants per square meter (10 and 20 cm plant distance on the row) and four advanced safflower cultivars included: Golmehr, Soffeh, Padideh, and Goldasht, were combined as factorial and formed eight treatments. Seeds of the mentioned cultivars were prepared from the Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center. The row spacing was fixed at 25 cm for all treatments. SAS software was used to analyze the data, and the mean comparison of the data with SPSS software was performed as the least significant difference (LSD) test.
Results: The results showed that the effects of planting date on the branch number plant-1, grain yield, oil percentage, forage ash, and the dry matter intake were significant. The influences of sowing density on branch number plant-1, 1000-seed weight, and oil percentage were significant. There were significant differences among the cultivars according to the branch number plant-1, and safflower seed oil percentage. The mean comparison of data showed that the highest branch number plant-1, grain yield, forage ash, and the dry matter intake were observed in the first planting date, and the delayed sowing decreased these traits significantly, while oil percentage showed a significant increase. Increasing the sowing density induced the branch number plant-1, 1000-seed weight, and oil percentage significantly. The forage yield showed a positive significant with grain yield and crude protein.
Conclusion: In terms of safflower planting date, it was observed that the first planting, due to suitable climatic conditions and longer growing period, had better results in the branch number plant-1, boll number plant-1, oil content, forage ash, and dry matter intake traits. With increasing plant density, branch number plant-1, 100-seed weight, and oil percentage decreased significantly, so due to the importance of oil content, 20 plants per square meter is recommended. According to this study's results, the Soffeh cultivar could be used for the earlier sowings, but there was no significant difference in grain yield among the cultivars with delayed sowing. So, four studied cultivars Golmehr, Soffeh, Padideh, and Goldasht, could be cultivated under the delayed planting date conditions, and it is suggested that selection of safflower cultivar should be made according to the purposes of safflower planting (forage, oil, or seed breeding).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forage quality
  • Genotype
  • Oil yield
  • Oilseed
  • Sowing density
1.Abdel-Hafiz, M.E., Hesan, A.A., Mansur, A. and Hamude, A. 2019. Morph-physiological traits of safflower as affected by plant densities and nitrogen fertilization. J. Prod. Dev. 24: 1. 1-14.
2.Bahadorkhah, F. and Kazemeini, S. 2014. Effect of salinity and sowing method on yield, yield component and oil content of two cultivars of spring safflower (Carthamus tinctorius L.). Iran. J. Field Crops Res. 12: 2. 264-272. (In Persian)
3.Bakal, H. and Ariglu, H. 2019. The determination of fatty acids and oil quality of some peanut varieties in main and double crop growing seasons in Mediterranean region. Turk. J. Field Crops. 24: 221-229.
4.Caliskan, S. and Caliskan, M.E. 2018. Row and plant spacing effects on the yield components of safflower in a Mediterranean-type environment. Turk. J. Field Crops. 23: 2. 85-92.
5.Dadashi, N. and Khajepour M.R. 2003. The effect of temperature and day length on developmental stages safflower genotypes in Maragheh. J. Sci. Tech. Agric. Nat. Res. 7: 4. 83-102. (In Persian)
6.Erbas, S., Tonguc, M. and Sanli, A. 2016. Variations in the agronomic and quality characteristics of domestic and foreign safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes. Turk. J. Field Crops. 21: 110-119.
7.Ghanbari-Odivi, A., Hashemzade, H., Bahrampour, B. and Saeidi, M. 2013. Effect of sowing date on yield and its components, oil and protein concentration and some agronomical traits of safflower (Carthamus tinctorius. L.). Tech. J. Engin. Applied Sci. 3: 14. 1405-1410.
8.Hokmalipour, S., Panahyan Kivi, M. and Shiri Janaghard, M. 2018. The effect of seed inoculation with Azotobacter and Azospirillum on yield and some qualitative and quantitative characteristics of safflower at different planting date.
J. Water Soil. 32: 5. 931-942. (In Persian)
9.Ivanova, R., Mascenco, N. and Bejinari, M. 2017. Influence of row spacing and bio-regulators application on safflower yield. Scientific Papers Series A. Agro. 23: 281-286.
10.Jafari, A.V., Frolich, A.C. and Walsh, E.K. 2003. A note on estimation of quality in perennial rye grass by near in frared spectroscopy. Irish J. Agric. Food Res. 42: 293-299.
11.Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Nourbakhsh, F. and Nehbandani, A. 2016. The effect of planting pattern and density on yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.).Iran. J. Field Crops Res. 15: 1. 31-45. (In Persian)
12.Kose, A. 2019. Inheritance of oil yield and its components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Turk. J. Field Crops. 24: 65-69.
13.Kose, A., Onder, O., Bilir, O. andKosar, F. 2018. Application of multivariate statistical analysis for breeding strategies of spring safflower (Carthamus tinctorius L.). Turk. J. Field Crops. 23: 12-19.
14.Lithourgidis, A.S., Vasilakoglou, I.B., Dhima, K.V., Dordas, C.A. and Yiakoulaki, M.D. 2006. Forage yield and quality of common vetch mixtures with oat and triticale in two seeding ratios. Field Crops Res. 99: 106-113.
15.Moshaver, E., Emam, Y., Madani, H., Mohamadi, G.N. and Heidari Sharifabad, H. 2016. Comparison of yield and some forage qualitative characteristics of corn, sorghum and amaranth in response to density and sowing date in Fars province. J. Crop Ecophys. 10: 1. 103-120. (In Persian)
16.Özaşık, I., Demir Kaya, M. and Kulan, E.G. 2019. The optimum plant density for vigorous seed production in safflower. Turk. J. Agric. Food Sci. Tech. 7: 2. 301-305.
17.Ozturk, E., Polat, T. and Sezek, M. 2017. The effect of sowing date and nitrogen fertilizer form on growth, yield and yield components in sunflower. Turk. J. Field Crops. 22. 143-151.
18.Ozturk, F. 2019. Response of sowing time on the seed yield traits, yield and quality of safflower genotypes in southeastern Anatolia of Turkey. Fresenius Environ. Bulletin. 28: 3. 2141-2152.
19.Pasban-Eslam, B. 2018. Effect of planting date on reducing growth period of spring safflower cultivars in Tabriz cold and semi-arid climate. Iran. J. Field Crops Res. 15: 4. 851-860. (In Persian)
20.Raju, T.J., Sultana, R. and Keshavulu, K.P.K. 2019. Study on relationships among seed yield components in F3:4 population in safflower (Carthamus tinctorius L.). J. Pharmaco. and Phytochem. 8: 1. 2205-2207.
21.Saeidi, M., Yaghoub, R.A.E.I., Amini, R., Taghizadeh, A. and Pasban-Eslam, B. 2018. Changes in fatty acid and protein of safflower as response to biofertilizers and cropping system. Turk. J. Field Crops. 23: 117-126.
22.Safara, N., Moradi Telavat, M.R., Siadat, S.A., Koochakzadeh, A. and Mousavi, S.H. 2016. Effect of Sowing Date and Sulfur on Yield, Oil Content and Grain Nitrogen of Safflower (Carthamus tinctorius L.) in Autumn Cultivation. Iran. J. Field Crops Res.14: 3. 438-448. (In Persian)
23.Sampaio, M.C., Santos, R.F., Oliveira, P.S., Bassegio, D., Moraes Rego, C.A., Silveira, L.D., Costa, B.P., Mattei, E., Herrera, J.L., Lewandoski, C.F. and Tokuro, L.K. 2017. Effect of plant density on oil yield of safflower. Afric. J. Agric. Res. 12: 25. 2147-2152.
24.Sampaio, M.C., Santos, R.F., Oliveira, P.S., Bassegio, D., Moraes Rego, C.A., Silveira, L.D., Costa, B.P., Mattei, E. and Herrera, J.L. 2018. Comparisonof safflower cultivation in two seasons in the south of Brazil. J. Agric. Sci.10: 5. 92-100.
25.Sarkees, N.A. and Tahir, D.S.H. 2016. Seed yield and oil content of safflower as affected by genotypes and sowing dates. The Iraq. J. Agric. Sci. 47: 56-65.